*صلاح الدین لە کۆتای یان سەرەتای نێوان ساڵاڵەکانی ١١٣٦تا ١١٣٧ ی میلادی : بەرابەر بە ٥٣٢ ی هیجری قمری لە (گوندی تکریت کە گوندێکی کورد نەشین بەوە و دەکەوێتە دەستە راستی رووباری دیجلە ولە باکوری سامەرای و، لەو ئێراقەی کە ئێستا دەستی بەسەرداکرتوە لەناو بنەماڵەیەکی موسڵمان و بەرەگەز کورد هاتۆتە دنیا )
کەسایەتیو بیروباووەری صلاحەدینی ئەیوبی رووبە دەرەوە .
لەروانگەی بیرووراجیاوازەکان سەبارەت بە کەسایەتی ئەو سەر کەردە کورد، سەلاحەدین نەک هەر دۆستەکانی بەڵکو ئازایەتیو داد پەروەری ئەو کەڵە سووڵتانەی ئەیوبیەکان ، جێکای باسی دوژمەنەکانیشی بوە .
نووسەرو لێکۆلەرەوەی رۆژئاوزی “ ئەستیون رانیسمان “ لە کتێبە پەر بەهاکەی و لە سەر مێژووی شەری سلیبی و لەو بارەیەوە ئاوارای خۆ دەر بریوە لە سەر سەڵاحەدین :
ئەو پاد شاهە لەرووی شکڵو شێوە کەسێکی باڵا زەحیف بوو رووی یەکی میهرەبانو لەسەر خۆی هەموو کە هەر لە زەردەخەنەی سەر لێوەکانیەوە هەستەت بە خۆشیو دڵ پاکی دەکرد . هەڵسوکەوتی هێمن و لەسەر خۆ بوو .ئارەزووی ژیانی سادەو ساکاری دەکرد و زۆر رەقی لە لووت بەرزیو خۆ بەرزکردنەوە بوو .دڵێکی فراوان و ئارەزووی گەشتو گوزاری هەبوو ، لە گەڵ ئەوەی کە ئیشوکاری زۆرو پانتایەکی زۆرلە ژێر فەرمان رەوای ئەو دابوو بەلام هیچ کات زانستو فێربوون وخوێندنەوەی لە بیر نە دەکردو هەر دەی خوێندەوە .
یەکێکیتر لەو نووسەرانە ی وەک دوژمەنێکی سەلیبی و نەیاری خوودی خۆی „پاشای ئەینگلیستان “ ئاوا باسی کردوە :
(ئەو کەسێکی بێتەفاوەت بوو بۆ هاوسەرەکەیو پاشایەکی کەم تەر خەم بوو ،بەڵام لە گۆرەپانی شەرو رووبەرووبونەوەدا شەر کەرێکی ئازاو سەر کردەیەی بە دەستو بەردی بێ وێنە بوو،)
سەلاحەدین ،
*لە ساڵی ١١٥٢ی میلادی : دەچێتە ناو سوپای سوریە بەرێبەرایەتی نورەدین زەنگی ناوێک .
*لەساڵی ١١٦٤ی میلادی : بەهۆی توانای ولێهاتویەوە ئەکرێت بە فەرماندە .
*لەساڵی ١١٦٩ی میلادی : صلاح الدین شان بە شانی مامێکی خۆی شێرکۆ کە پیاوێکی ئازاو دانا و باوەر پێکراوبوە لەسەرەتادا فەرماندەی گەشتیو دواتر بەوەزیر هەڵ ئەبژێر درێو بۆ ساتێک لە سەر کەوتنو پێشەوە چۆن دوانەکەوەتوە .هەر ئەو ئازایەت و زیرەک یەی وایکرد وە کە هەر لەو ساڵە دا دەگاتە وەزارەت .لە دوای مردنیشی صلاح الدین جێیگرتۆتەوە .
*لە ساڵی ١١٧١ی میلادی : صلاح الدین دەست لە فەرماندەکانی فاتمەی مصر دەوەشێنێ و سەرکوتیان دەکات وئەو ناوچەیە بۆ ژێر حوکمرانی خەلفەی عباسی دەگێرێتەوە .
*لەساڵی ١١٧٣ی میلادی : چۆسەر تەختی پاشایەتی وبووبە دانەری بناخەی حوکمی میراد گری پەشتاوپەشتی ئەوبیەکان لە میسر .
*لەساڵی ١١٧٥ میلادی : بۆ لە بەین بردنی صلاح الدین ولە دوو کاتی جیاوازدا هەوڵی کوشتنی لە لایەن فیدایەکانی ئیسمالیەوە ئەدرێت .
*لەساڵی ١١٧٦ی میلادی : سلاح الدین ناوچەیەکی ستراتیژیو گرنگ کە لە ژێر سەیتەرەی فیدایەکانی ئیسمایلیە بوو پلاماری ئەداو بۆ دەست بەسەر داگرتنی بەڵام دواتر وازی لێدێنێو رێگای ئاشتی خوازانە و رێکوتەن هەڵ دەبژێرێت .
*لە ساڵی ١١٨٣ی میلادی :دەست دەگرێت بە سەر شارو ناوچەکانی باکوری سوریەدا .
*لە ساڵی ١١٨٦ی میلادی : دەست دەگێرت بە سەر شاری مووسڵی باکوری ئێراق و دەی خاتە ژێر سەیتەرەی خۆیەوە .
*لە ساڵی ١١٨٧ی ملادی :هێرش دەکاتە سەر ئۆرشلیم وبە بێ هیچ زەرو زیان و خوێن رەشتەنێک داگیری دەکات .
*تا ساڵی ی ١١٨٩میلادی :بەتەواوی ئۆرشلیمو فلستین لە ژێر سوڵتەی سلاح الدین دا دەمێنێتەوە .
*لە ساڵی ١١٩٢ی میلادی :لەمیانەی رێکوتنێکدا لە نێوان سلاح الدین ورێچارد یەکم پاشای ئینگلستان بەرێوە دەچێت و بە پێی ئەو رێکوتنە ئۆرشلیم لە ژێر چاوەدێریو کۆنترۆڵی موسلمانان دا دەمێنێتەوە .
*تا ساڵی ١١٩٣ی میلادی :بەرابەر بە ٥٨٩ی هیجری قەمری و لە تەمنی ٥٧ ساڵی دا ئەو پیاوە ئازاو قارەمانە بە هۆی نەخۆشیەوە و ماوەیک ململانێ لەگەڵ نەخۆشی ماڵ ئاوای لە ژیان دەکات .
سلاح الدین ماڵ ئاوای لەژیان کرد ،بەڵام هیچ سەروەتو سامانێکی لەدوای خۆی لێ بەجێنەما .کاتێک ماڵ ئاوی لەژیان دەکات نە زێرو نە سەروەت لە پاش خۆی نەی بوو تەنها ئەوەی هەبوو ٤٧ دەرهەمی ناسی ویەک دانە دیناری ئاڵتون زیاتر هیچی نەبوە .نە قسرو نە مەڵکو نەماڵی نەبوو تا میراتێک لە دوای بە جێبەمێنێت .لە سالی کۆتانی تەمەنیدا ئارەزووکڵکەلەی چون بۆ حەجی هەبوە بەڵام بەهۆی نە خۆشیەکەیەوە کە هەناسەسواریەکی زۆری هەبوەو فزەی لێبریوە و بۆی نەکراوە بە ئاواتەکەی بەگات.
سلاح الدین لە ئاخر لوتکەی حوکمرانی دابوو کە ماڵ ئاوای لەژیان کرد.
سلاح الدین ئەو قارەمانە شەرکرو لە خۆ بردوە بوو ، کە پاشایەتی خاکی سێ نیشتیمانی بەر بڵاوی دەکرد (قاهیرەو دیمشق و حڵەب )وە لە کاتێک دا ئەوە بلیمەتە حوکمدارو پاشای سەر زەوی بوو کە دنیا لێوان لێو بوو لە نەداریو دنیا بە دەست نەبوونیەوە دەی ناڵاند .
وەک دەڵێن سلاح الدین لە رۆژی چوار شمە ٠٤،٠٣،١١٩٣ی میلادی لە تەمەنی ٥٧ ساڵیدا و لە شاری دیمشق لە دوای نوێژی بەیانی کۆچی کردوە .
سلاح الدین لە دوای خۆی ١٨ منداڵ بەجێ دێڵێ لەوانە ١٧ کورو یەک کچ .
سلاح الدین لە یەکێک لە مزگەوتەکانی دیمشق لە سوریا بەخاک سپێردراوە.ساڵانە خەڵکانێکی زۆر بە مەبەستی پیرۆزکردن زیارەتی ئەکن .
هەر چەندە نەتەوی عەرب باش دەزانەن سلاح الدین کوردێکی رەسنەو لە کوردستان هاتۆتە دنا بەڵام زۆر لە هەوڵی گۆرینی ئەوە مێژوەن ئارەزووی ئەوە دەکەن بۆیان بەکرێت بە عەرەب بۆ ئەو مەبەستەش هەوڵی کەم یان نەداوە . هەرچەندە بەداخەوە کورد خۆشی بەران بەر بە مێژووی رەسەنی خۆی خەم ساردەو کەم تر خەمی زۆر ئەکات بۆ ساخ بوونەوەی زۆر کێشەی مێژووی ،هەندێکیش بەوە خەتاباری دەکەن کە گوایە کەسێکی پلامار دەرو داگیرکر بەوە ، یان خۆ دەڵێن چی کردوە بۆ کورد ؟ ئەوە کارەساتە گورەکەی کوردەو خەتەرەکەیە لە سەرفەوتان وماڵ وێرانی ناس نامەوکلتوری گەلی کوردە. بەداخەوە ،
تێبینی : ئەم بابەتەم لە ویکی پیدیای فارسی وەر گرتەوەو وەر گێراوە بۆ کوردی ، من نە فارسی زانم و نەوەر گێر لە کەمو کوورتی بەم بوورن ، تاهیر وسوەکەل .
